Sensacyjne znalezisko podczas prac remontowych w Muzeum Elementarza!

Podczas trwającego remontu budynku Muzeum Elementarza dokonano sensacyjnego odkrycia, które przenosi nas w czasie do lat 30. XX wieku. Ekipa remontowa, przeszukując przestrzeń pod podłogą, natrafiła na cenne artefakty – starą fotografię wojskową (datowaną na 1920 rok), egzemplarz „Jednodniówki” z 1934 r, bogato zdobione modlitewniki polsko-żydowskie oraz księgę inwentarzową wyposażenia domowego z 1937 roku, który zaskoczył wszystkich swoją różnorodnością i wartością historyczną.

Przypomnijmy, że prace remontowe w Muzeum Elementarza w Kuźnicy Grabowskiej, które rozpoczęły się w marcu bieżącego roku, mają na celu przebudowę, modernizację i poprawę warunków ekspozycyjnych tego unikatowego miejsca oraz rozszerzenia możliwości działań o charakterze edukacyjnym, naukowym i społeczno-kulturalnym. Muzeum, które gromadzi bogate zbiory związane z legendarnym „Elementarzem” Mariana Falskiego, wymagało gruntownej renowacji, aby lepiej spełniać oczekiwania lawinowo rosnącej liczby odwiedzających oraz dostosować się do nowoczesnych standardów.

W odnalezionej księdze inwentarzowej z 1937 roku, sporządzonej dla dworu Oxnerów, znajdują się szczegółowe informacje dotyczące stanu posiadania właścicieli obiektu przed wybuchem II wojny światowej. Dokument ten stanowi cenną ewidencję majątku, w tym dokładne liczbę sztuk porcelany, szkła, srebra oraz pościeli.

Porcelana, często występująca w postaci eleganckich serwisów stołowych, odzwierciedlała wysoki status rodziny Oxnerów oraz ich dbałość o estetykę i tradycję. W inwentarzu podano także różnorodne rodzaje szkła, obejmujące zarówno codzienne naczynia, jak i bardziej wyszukane egzemplarze, które używane były podczas specjalnych okazji. Srebro, będące symbolem zamożności, również znalazło swoje miejsce w księdze inwentarzowej. Nie można zapomnieć o pościeli, która w tamtych czasach była istotnym wyróżnikiem statusu społecznego każdego dworu. W inwentarzu wymieniono liczbę kompletów pościeli, co świadczy o dbałości o komfort i wygodę mieszkańców dworu.

Reklama

Zapis z 1937 roku stanowi ważne świadectwo życia codziennego rodziny Oxnerów i stanu ich majątku, a także obrazuje bogatą kulturę materialną przed burzliwymi czasami II wojny światowej. Dokument ten, zachowany do dziś, pozwala nam lepiej zrozumieć historyczny kontekst oraz realia życia w dworach polskich przed wybuchem konfliktu.

Wśród znalezisk, które przyciągają szczególną uwagę, są dwa modlitewniki polsko-żydowskie datowane na 1910 oraz 1895 rok. Te cenne artefakty stanowią nie tylko ważny element dziedzictwa religijnego, ale także kulturowego i społecznego Żydów w Polsce.

Jednak najbardziej intrygującym przedmiotem okazała się fotografia wojskowa, prawdopodobnie z lat dwudziestych ubiegłego wieku przedstawiająca 1. Pułk Strzelców Bytomskich 167. Pułk Piechoty, w którym służył Seweryn Oxner, ostatni właściciel Kuźnicy Grabowskiej. Odnalezienia fotografia wraz z „Jednodniówką” z 1934 roku stanowi niezwykle cenne źródło wiedzy o specyfice tamtych lat. „Jednodniówka” była publikacją, która w czasach swojej świetności dokumentowała ważne wydarzenia i osiągnięcia jednostki, a także przedstawiała sylwetki żołnierzy oraz ich rodzin. Ukazywała się z okazji różnych rocznic, świąt wojskowych oraz innych istotnych wydarzeń.

Odnalezienie ukrytych pod podłogą artefaktów wzbudziło ogromną radość i ekscytację. Muzeum Elementarza zyskało nie tylko nowe eksponaty, ale materiał do dalszych badań nad historią tego niepowtarzalnego miejsca, która z pewnością już po remoncie przyciągnie kolejne rzesze odwiedzających.

Reklama

Muzeum Elementarza poprosiło znanego historyka i regionalistę, Jerzego Krzywaźnię o wstępną analizę historyczną odnalezionych artefaktów.

Ewa Maląg

Zachowana fotografia najprawdopodobniej związana jest z Sewerynem Oxnerem (ur. 15 marca 1891 r.), synem Karola Oxnera i Leonilli Nowak. Seweryn brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku, walcząc m.in. w Bitwie Warszawskiej. Służył w stopniu podchorążego w szeregach 1. Pułku Strzelców Bytomskich (późniejszego 167. Pułku Piechoty). Zachowały się jego wspomnienia odwrotu znad Niemna. Wśród pamiątek zachowały się zdjęcia dowódców tej jednostki. Oxner dosłużył się stopnia porucznika piechoty i jako oficer rezerwy był w latach 1923–1934 związany z jednostką przemianowaną na 75. Pułk Piechoty. Z okazji XV-lecia pułku, wydano jednodniówkę, którą Seweryn zachował.

Machzor (hebr. מחזור, dosł. „cykl”) to specjalny żydowski modlitewnik używany podczas najważniejszych świąt w kalendarzu żydowskim — przede wszystkim Rosz ha-Szana (Nowy Rok) i Jom Kipur (Dzień Pojednania), a także podczas innych świąt, takich jak Pesach, Szawuot czy Sukot. Machzor różni się od zwykłego modlitewnika (siduru). Sidur miał charakter codzienny i zawierał modlitwy na dni powszednie, szabat i niektóre święta. Machzor natomiast zawiera modlitwy specjalnie przeznaczone na święta, które mają wyjątkową, często bardziej rozbudowaną strukturę i rozbudowany charakter liturgiczny. Wiele wskazuje, że należał do Karola Oxnera i jego żony.

Reklama

Seweryn Oxner to ekonomista, absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Berlinie. Urodził się 15 marca w 1891 roku, w Żyrardowie. W latach 1918-1921 był oficerem WP w randze podporucznika piechoty. Ożenił się z Anielą Hertz, córką Marii z Majnbaumów i Mieczysława Hertza. Seweryn i Aniela Oxnerowie w 1928 roku, w parafii ewangelicko-augsburskiej w Warszawie stali się ewangelikami. W 1930 roku Aniela Oxner urodziła syna, Jana. Mieszkali w Warszawie, przy ulicy Marszałkowskiej 9. Według ankiety pracowniczej (Archiwum Akt Nowych w Warszawie) Seweryn Oxner w latach 1924-1930 był radcą Wydziału Organizacyjno-Naukowego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Po śmierci ojca Seweryn Oxner został spadkobiercą majątku w Kuźnicy Grabowskiej wraz z krewną Heleną Lubrzyńską. Dzielił swój czas między Kuźnicę Grabowską a Warszawę. Latem 1937 roku z inicjatywy i na koszt Seweryna Oxnera oraz jego wspólnika, Michała Helera został pobudowany w Kuźnicy Grabowskiej drugi dworek. W 1939 roku do kuźnickiego dworku wprowadziła się żandarmeria niemiecka, a Oxnerowie zostali osadzeni w areszcie gminy Czajków. Miejscowi chłopi z wójtem wykupili Oxnerów z rąk Niemców. Wojnę spędzili w Warszawie. Po wojnie Seweryn Oxner pracował w Polskim Urzędzie Repatriacyjnym w Łodzi. 12 stycznia 1948 roku, decyzją prezydenta miasta Łodzi, Oxnerowie zmienili nazwisko na Olszewscy (Seweryn – Stefan Olszewski). Stefan Olszewski zmarł na atak serca w 1951 roku, w Łodzi.

Jerzy Krzywaźnia