Czy warto przejmować się grypą?

Grypa to choroba, którą większość ludzi przechodziła przynajmniej raz w życiu. Często jej objawy są bagatelizowane i traktowane jako zwykłe przeziębienie. Jednak ta popularna infekcja ma także bardziej groźne oblicze. W niektórych przypadkach może być zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. Zobacz, dlaczego grypa wciąż stanowi tak duże wyzwanie dla zdrowia publicznego i czy rzeczywiście można ją bagatelizować!

Grypa jest ostrą chorobą zakaźną dróg oddechowych. Jej przebieg może mieć różne nasilenie i zróżnicowany obraz kliniczny — od bezobjawowego po bardzo ciężki. Możliwość występowania zakażeń o charakterze pandemicznym oraz poważnych powikłań w przebiegu grypy wyróżnia ją spośród innych wirusowych chorób układu oddechowego. Co roku na świecie na grypę choruje około miliarda ludzi. W Polsce w sezonie 2022/2023 odnotowano 5 792 177 takich przypadków. Co każdy powinien wiedzieć o tej chorobie?

Grypa – znana od wieków, ale wciąż groźna

Grypa towarzyszy ludzkości od setek lat. Pierwsze wzmianki o chorobie przypominającej grypę pochodzą już z czasów Hipokratesa (400 r. p.n.e.). Jednak najtragiczniejsza pandemia grypy, tzw. „hiszpanka”, miała miejsce w latach 1918-1920 i pochłonęła od 50 do 100 milionów ofiar. W XX i XXI wieku odnotowano jeszcze trzy pandemie grypy: azjatycką (1957-1958), Hongkong (1968-1970) oraz świńską grypę (2009-2010). Każda z nich spowodowała setki tysięcy zgonów na całym świecie.

Współczesna medycyna dysponuje narzędziami do walki z grypą, takimi jak szczepionki i leki przeciwwirusowe, jednak wirus grypy wciąż pozostaje groźny ze względu na swoją zmienność.

Reklama

Wirusy grypy można podzielić na cztery typy: A, B, C i D. Najgroźniejszy dla człowieka jest wirus grypy typu A, który odpowiada za częste epidemie na całym świecie. Wirusy mutują, co prowadzi do powstawania nowych szczepów, na które ludzie nie mają odporności. To właśnie ta zmienność sprawia, że grypa wciąż stanowi globalne zagrożenie.

Czy zwierzęta mogą przenosić grypę?

Wirus typu A zakaża również ptaki i inne ssaki, takie jak świnie, konie, wieloryby i foki. Zwierzęta są rezerwuarem wirusa typu A. W wyniku mutacji punktowych powstają inne podtypy wirusa. Najbardziej znane to H1N1, H1N2 i H3N2, które wywołują groźne epidemie i pandemie u ludzi.

Wirus grypy typu B zakaża tylko człowieka, a przebieg choroby jest łagodniejszy niż w przypadku typu A. Wirus typu B nie posiada dużej zmienności antygenowej, mutacje polegają na występowaniu tylko przesunięcia antygenowego. Wirus typu C występuje głównie u dzieci, zwykle powoduje chorobę o bardzo łagodnym przebiegu. Epidemiewywołane wirusem typu C występują sporadycznie. Natomiast wirus typu D wywołuje zakażenia tylko u zwierząt.

Epidemiologia grypy

Zachorowania na grypę występują sezonowo, najczęściej w okresie jesienno-zimowym. Wirusy grypy przenoszą się drogą kropelkową, np. podczas kaszlu lub kichania. Okres wylęgania grypy wynosi od 1 do 7 dni. Osoba chora zaraża już na 1 dzień przed wystąpieniem objawów i do 5 dni po ich wystąpieniu. U małych dzieci okres zakaźności może być dłuższy.

Reklama

W Polsce szczyt zachorowań na grypę przypada zazwyczaj na okres od stycznia do marca. Najwyższa zapadalność na grypę występuje w grupach wiekowych 0–4 lata i 5–14 lat.

Grypa – co warto wiedzieć? Sprawdź!

Powikłania grypy – czy jest się czego obawiać?

Grypa może prowadzić do różnego rodzaju powikłań, które mogą dotyczyć różnych układów i narządów. Do najczęstszych powikłań grypy należą:

1. Powikłania ze strony układu oddechowego:

• zapalenie płuc,
• zapalenie oskrzeli,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie zatok,
• zaostrzenie astmy,
• POChP.

2. Powikłania ze strony układu krążenia:

• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie osierdzia,
• niewydolność serca.

3. Powikłania neurologiczne:

• drgawki gorączkowe,
• zapalenie mózgu,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zespół Guillaina-Barrégo.

4. Inne powikłania:
   • zapalenie mięśni,
   • zapalenie nerek,
   • sepsa.

   Powikłania grypy mogą wymagać hospitalizacji, a w niektórych przypadkach prowadzą nawet do zgonu pacjenta. Według danych WHO, każdego roku na świecie z powodu powikłań grypy umiera około 500 tysięcy osób. W Polsce, w sezonie grypowym 2019/2020, odnotowano ponad 3,7 miliona zachorowań i 61 zgonów z powodu grypy. Te liczby pokazują, że grypa to nie tylko problem zdrowotny, ale także społeczny i ekonomiczny.

   Kto jest najbardziej narażony na powikłania grypy?

   Nie wszyscy chorują na grypę w ten sam sposób. Dla większości osób taka infekcja ma łagodny przebieg i kończy się po kilku dniach. Jednak dla niektórych pacjentów grypa może być śmiertelnie niebezpieczna. Do grup wysokiego ryzyka należą np. dzieci do 5. roku życia, gdyż ich układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, co zwiększa ryzyko ciężkiego przebiegu choroby.

   Reklama

   

   Potencjalnie ciężej przechodzą grypę także osoby starsze (powyżej 65. roku życia) – wraz z wiekiem spada u nich odporność, a ryzyko powikłań, takich jak zapalenie płuc czy niewydolność serca, znacznie wzrasta. Bardziej narażone są również osoby z chorobami przewlekłymi – astma, cukrzyca, choroby serca czy niewydolność nerek zwiększają ryzyko ciężkiego przebiegu grypy. Według badań, osoby z chorobami przewlekłymi są nawet kilkanaście razy bardziej narażone na hospitalizację z powodu grypy niż osoby zdrowe. Dlatego właśnie tak ważne jest, aby te grupy dbały o profilaktykę.

   Szczególnej uwagi wymaga grypa rozwijająca się u kobiet w ciąży, gdyż choroba może prowadzić do powikłań zarówno u matki, jak i u płodu, w tym do przedwczesnego porodu.

   Jak leczyć grypę?

   W przypadku niepowikłanej grypy zwykle zalecane jest leczenie objawowe, polegające na odpowiednim nawodnieniu organizmu, zażywaniu leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych oraz odpoczynku. Stosuje się także leczenie przeciwwirusowe. Lekiem z wyboru jest oseltamiwir, który należy podać w ciągu 48 godzin od wystąpienia objawów. W Polsce ten preparat jest wydawany jedynie na receptę. Dlatego pacjenci podejrzewający u siebie rozwój grypy powinni jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

   Szczepienia – najskuteczniejsza broń w walce z grypą

   Szczepienia przeciwko grypie są najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobie i jej powikłaniom. Skuteczność szczepionki w różnych latach jest zmienna, jednak można stwierdzić, że u większości zaszczepionych osób grypa nie rozwinie się lub będzie miała łagodny przebieg. Szczepionki są szczególnie ważne dla osób z grup wysokiego ryzyka, ale zaleca się je również wszystkim, którzy chcą uniknąć zachorowania.

   Reklama

   

   W Polsce poziom wyszczepialności przeciwko grypie jest jednak bardzo niski – wynosi zaledwie około 5% (dane z sezonu 2023 na 2024). Dla porównania, w krajach takich jak Wielka Brytania czy Holandia, odsetek zaszczepionych sięga nawet 70%. Niska wyszczepialność w Polsce wynika z wielu czynników, w tym z braku świadomości społecznej, obaw przed skutkami ubocznymi szczepień oraz błędnego przekonania, że grypa nie jest groźną chorobą.

   Jak jeszcze można bronić się przed chorobą?

   Do działań profilaktycznych, które mają na celu zapobieganie zachorowaniu na grypę, zalicza się przestrzeganie zasad higieny – częste mycie rąk. Skuteczne jest także unikanie potencjalnych źródeł zarażenia jak np. duże skupiska ludzi czy kontakt z osobami już zarażonymi. Bardzo istotne jest także wzmacnianie odporności organizmu poprzez utrzymywanie odpowiedniego poziomu aktywności fizycznej, wysypianie się, stosowanie prawidłowej, zbilansowanej diety i dostarczanie zalecanej ilości witaminy D.

   Bibliografia:

   1. Sybilski AJ, Mastalerz-Migas A, Jackowska T, Woroń J, Kuchar E, Doniec Z. Rekomendacje postępowania w grypie u dzieci – KOMPAS GRYPA 23/24. Aktualizacja na sezon 2023/2024. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 2023;19(4): 273-283.
   2. Kałucka S. Grypa – etiologia, epidemiologia, prewencja i leczenie w 2020 roku. Geriatria. 2020;14: 107-117.
   3. Stanisz B. Terapia grypy. Farmacja Polska. 2009;65(1): 9-14.
   4. Majewska A, Szydłowska N. Grypa: stan wiedzy, leczenie i zapobieganie. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu. 2021;27(3): 220-226.